INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Powiatowy Urząd Pracy w Chrzanowie

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów 815701

• Detaszer.
• Maglarz.
• Operator suszarki bębnowej.
• Pracz.
• Prasowacz.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 8157 Laundry machine operators.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja S – Pozostała działalność usługowa.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe), źródeł internetowych oraz wyników badań i analiz prowadzonych w projekcie PO KL (2011–2013) „Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców”,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Mirosława Tuman – Pralnia MIR-Q, Gdańsk.
• Cecylia Wyszomierska Matczak – Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny, Warszawa.
• Małgorzata Szpilska – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Ireneusz Woźniak – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Tomasz Kupidura – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Marcin Barszcz – TrioConcept Sp. z o.o., Warszawa.
• Grzegorz Kunda – Pralnia Hevelius, Sp. z o.o., Gdynia.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Wanda Bukowska – Stowarzyszenie Pralników Polskich, Warszawa.
• Andrzej Sapieja – Stowarzyszenie Włókienników Polskich, Łódź.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów ²⁷ wykonuje pranie tekstyliów na mokro lub czyszczenie chemiczne ¹, zgodnie z określoną technologią.

Opis pracy

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów jest zawodem o charakterze usługowym. Pracujący w tym zawodzie odpowiada za przebieg procesu prania, należyte postępowanie z powierzonym asortymentem od momentu jego przyjęcia do wydania klientowi. W zależności od profilu działalności pralni może również wykonywać usługę uszlachetniania tekstyliów zgodnie z zaleceniem klienta, przez np.: dekatyzację ², sanforyzację ¹⁸, zmiękczanie ³⁶, teflonowanie ²⁶.

Sposoby wykonywania pracy

Pracownik w zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów stosuje metody, techniki i procedury dotyczące:

• przyjmowania tekstyliów i ich wstępnej klasyfikacji według rodzaju, technologii prania (wodne, chemiczne),
• przygotowywania i ważenia wsadów do procesu technologicznego prania,
• odplamiania (na stanowisku pracy detaszera ³),
• sortowania tekstyliów według źródła pochodzenia, rodzaju zabrudzeń, rodzaju włókien, koloru,
• dokonywania wyboru technologii prania, suszenia i prasowania,
• dobierania i stosowania technologii oraz środków chemicznych,
• przestrzegania norm i rygorów czasu i temperatury na poszczególnych etapach cyklu technologicznego,
• obsługiwania i nadzorowania maszyn i urządzeń użytkowanych na poszczególnych etapach procesu prania /czyszczenia,
• oceniania jakości wykonanej usługi,
• prowadzenie dokumentacji procesu prania,
• wykonywania pracy zgodnie z zasadami oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowymi, ochrony środowiska i ergonomii.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2 i 3.3. Kompetencje zawodowe.

Warunki pracy

Miejscem pracy operatora urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów jest pomieszczenie zakładu pralniczego. Ciąg produkcyjny tworzy zintegrowany zespół maszyn i urządzeń służących do wykonania usługi. W zależności od wielkości zakładu pralniczego, operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów odpowiada za większy lub mniejszy odcinek pracy, z wyraźnym podziałem pomieszczenia zakładu pralniczego na sekcje, tj. miejsce przyjęcia wyrobu strona brudna pralni ²², strona czysta pralni ²³, ekspedycja ⁴ – wydawanie wyrobu.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów wykorzystuje specjalistyczne maszyny i urządzenia, w tym:

do prania:

• pralnico-wirówki ¹⁴,
• pralnice tunelowe ¹³,
• zespół piorąco-suszący ³⁴;

do suszenia i kondycjonowania ⁷:

• suszarko-roztrząsarki ²⁵,
• suszarki bębnowe ²⁴;

do prasowania:

• prasownice nieckowe ¹⁶ do bielizny płaskiej (tzw. magle, wyposażone we wprowadzarko-podawarki ³³ do bielizny oraz składarki ¹⁹ dużych sztuk),
• prasownice szczękowe ¹⁷,
• prasownice karuzelowe ¹⁵,
• komorowe urządzenia do parowania i formowania odzieży, bielizny fasonowej (tunel-finisher ⁵),
• stoły prasowalnicze ²¹ (tzw. żelazka parowe),
• zestawy pras specjalistycznych do prasowania fartuchów i koszul ³⁵;

do pakowania:

• pakowarka (foliarka) kątowa ¹⁰,
• pakowarka (foliarka) pionowa ¹¹;

transportowe:

• wózki kontenerowe ³⁰,
• wózki regałowe ³¹,
• wózki siatkowe ³²,
• wieszaki jezdne ²⁹,
• transportery taśmowe ²⁸;

myjąco-dezynfekujące:

• komory dezynfekcyjne ⁶,
• myjnie wózków transportowych ⁹.

Organizacja pracy

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów pracuje zwykle w systemie jedno- lub dwuzmianowym, jednak z uwagi na istotne, sezonowe zróżnicowanie zapotrzebowania na usługi pralnicze, praca okresowo może odbywać się w systemie trzyzmianowym. W zależności od miejsca pracy, wykonywanych zadań zawodowych i liczby osób zatrudnionych w zakładzie pralniczym, operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów może pracować indywidualnie lub w niewielkim zespole pod nadzorem brygadzisty lub kierownika zakładu pralniczego.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów narażony jest na:

• zagrożenia bakteriologiczne i choroby zakaźne (kontakt z tekstyliami zabrudzonymi płynami ustrojowymi człowieka ¹²),
• zakłucia i skaleczenia (w szczególności dotyczy asortymentu pochodzącego z jednostek służby zdrowia, np. pozostawione w tekstyliach igły, skalpele i inne ostre przedmioty),
• możliwość wystąpienia urazów ciała podczas przewożenia, przesypywania, przekładania tekstyliów oraz obsługi maszyn i urządzeń,
• hałas przy pracy z urządzeniami pakującymi (foliarki), taśmociągiem, wózkami transportowymi,
• zagrożenia mikroklimatyczne ⁸ (np. wysoka wilgotność i temperatura powietrza, zapylenie),
• reakcje alergiczne w wyniku kontaktu ze skoncentrowanymi substancjami chemicznymi, wymuszonym intensywnym ruchem powietrza oraz parą technologiczną,
• przeciążenia układu mięśniowo-kostnego wynikające z monotonii, monotypii, tj. powtarzalności wykonywanych czynności, wymuszonej pozycji ciała.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• ogólna dobra wydolność fizyczna,
• sprawność układu mięśniowego,
• sprawność układu kostno-stawowego,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność układu oddechowego;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• ostrość wzroku,
• rozróżnianie barw,
• czucie dotykowe,
• zmysł równowagi;

w kategorii sprawności i zdolności

• zdolności organizacyjne,
• zdolność koncentracji uwagi,
• podzielność uwagi,
• zdolność do współdziałania,
• uzdolnienia techniczne;

w kategorii cech osobowościowych

• dokładność,
• samokontrola,
• samodzielność,
• gotowość do pracy w warunkach monotonnych,
• łatwość nawiązywania kontaktów z ludźmi,
• łatwość przerzucania się z jednej czynności na drugą,
• gotowość do pracy w nieprzyjemnych warunkach środowiskowych.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.4. Kompetencje społeczne; 3.5. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

W zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów wymagana jest ogólna sprawność układu kostno-stawowego oraz dobry wzrok umożliwiające obsługę maszyn i urządzeń, w jakie wyposażone są współczesne zakłady pralnicze.

Przeciwwskazaniami do pracy w zawodzie są zaburzenia równowagi, wady wzroku niepodlegające korekcji, niepełnosprawność kończyn dolnych uniemożliwiająca samodzielne poruszanie się, niektóre choroby psychiczne, choroby układu oddechowego, alergie.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Do zatrudnienia w zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów preferowane jest wykształcenie na poziomie branżowej szkoły I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa) w zawodach związanych z branżą włókienniczą i chemiczną.

Możliwe jest również wykonywanie zawodu przez osoby posiadające wykształcenie podstawowe, które zdobyły wiedzę i doświadczenie na drodze szkolenia praktycznego (przyuczenie) na stanowisku pracy w zakładzie pralniczym.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Atutem przy zatrudnieniu w zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów jest posiadanie:

• udokumentowanego doświadczenia na identycznym lub pokrewnym stanowisku pracy,
• świadectw potwierdzających kwalifikacje wyodrębnione w zawodach pokrewnych (szkolnych): operator urządzeń przemysłu chemicznego oraz operator maszyn w przemyśle włókienniczym (po zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne),
• suplementów Europass do wyżej wymienionych świadectw (w języku polskim i angielskim),
• certyfikatów i zaświadczeń o ukończeniu szkoleń organizowanych przez producentów środków piorących oraz producentów maszyn i urządzeń pralniczych,
• certyfikatów potwierdzających ukończenie szkoleń organizowanych przez stowarzyszenia i organizacje branżowe,
• uprawnień do obsługi maszyn i urządzeń pralniczych.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów może:

• po przyuczeniu do zawodu pracować fizycznie zajmując samodzielne stanowiska, realizując zadania związanie z obsługą maszyn i urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów,
• po zdobyciu kilkuletniego doświadczenia zawodowego pracować na stanowisku brygadzisty nadzorującego pracę zespołu pracowników,
• dalej kształcić się w szkole branżowej I stopnia lub średniej i następnie po zdaniu matury i ewentualnym ukończeniu uczelni wyższej na kierunku związanym z branżą pralniczą awansować na stanowisko kierownicze,
• doskonalić umiejętności i aktualizować wiedzę wraz z rozwojem kariery zawodowej w miejscu pracy oraz przez uczestnictwo w kursach (w tym również w kwalifikacyjnych kursach zawodowych dla kwalifikacji w pokrewnych zawodach szkolnych), a także szkoleniach, warsztatach dotyczących pralnictwa, organizowanych przez stowarzyszenia i organizacje branżowe, np. Stowarzyszenie Pralników Polskich, Stowarzyszenie Włókienników Polskich,
• rozwijać kompetencje zawodowe poprzez kształcenie/szkolenie w zawodach pokrewnych,
• założyć i prowadzić działalność gospodarczą w zakresie usług pralniczych.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych zarówno w edukacji formalnej jak i pozaformalnej.

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów ma możliwość potwierdzenia kompetencji przed Okręgową Komisją Egzaminacyjną w kwalifikacjach wyodrębnionych w zawodach pokrewnych (szkolnych):

• AU.07 Wytwarzanie i wykańczanie wyrobów włókienniczych, w zawodzie pokrewnym (szkolnym) operator maszyn w przemyśle włókienniczym,
• AU.08 Obsługa maszyn i urządzeń przemysłu chemicznego, w zawodzie pokrewnym (szkolnym) operator urządzeń przemysłu chemicznego.

Innymi formami potwierdzania kompetencji operatora urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów mogą być:

• udokumentowane doświadczenie zawodowe nabyte w miejscu pracy (np. w formie referencji pracodawcy),
• certyfikaty lub zaświadczenia odbycia szkoleń branżowych prowadzonych przez producentów urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów, jak również przez producentów i dostawców środków piorących,
• certyfikaty lub zaświadczenia odbycia szkoleń branżowych organizowanych przez stowarzyszenia i organizacje branżowe, np. Stowarzyszenie Pralników Polskich, Stowarzyszenie Włókienników Polskich,
• uprawnienia do obsługi maszyn i urządzeń pralniczych.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Przyjmowanie i klasyfikowanie brudnego wyrobu do prania.
• Z2 Przygotowywanie i ważenie wsadów do procesu technologicznego prania.
• Z3 Dobieranie technologii, uruchamianie i nadzorowanie procesu prania.
• Z4 Obsługiwanie i nadzorowanie pracy systemów pralniczych i maszyn piorących – strona brudna.
• Z5 Prowadzenie dokumentacji procesu prania.
• Z6 Dobieranie technologii wykańczania, uruchamianie procesu suszenia, prasowania, maglowania.
• Z7 Obsługiwanie i nadzorowanie pracy systemów pralniczych i maszyn – strona czysta.
• Z8 Odbieranie ilościowo-jakościowe tekstyliów.
• Z9 Sortowanie, pakowanie tekstyliów do wydania klientowi.
• Z10 Prowadzenie dokumentacji procesu wykańczania, pakowania i ekspedycji.

Kompetencja zawodowa Kz1: Wykonywanie procesu prania obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Kompetencja zawodowa Kz2: Wykonywanie procesu wykańczania upranych tekstyliów, pakowanie i ekspedycja tekstyliów obejmuje zestaw zadań zawodowych Z6, Z7, Z8, Z9, Z10, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów powinien mieć kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za realizację zadań związanych z procesem prania.
• Ponoszenia odpowiedzialności za skutki podejmowanych działań (bezpieczeństwo i zdrowie współpracowników) oraz za powierzony sprzęt, maszyny i urządzenia wykorzystywane na stanowisku pracy.
• Dokonywania samooceny i weryfikowania działań własnych i oceniania osób, którymi kieruje w zakresie zadań zawodowych właściwych dla obsługi maszyn i urządzeń w zakładzie pralniczym.
• Funkcjonowania samodzielnie lub w zespole w różnych miejscach i na stanowiskach pracy właściwych dla branży pralniczej.
• Kierowania się obowiązującymi zasadami i etyką zawodową oraz procedurami obowiązującymi w pralni.
• Podnoszenia własnych kompetencji zawodowych w kontekście nowych rozwiązań w branży pralniczej.
• Dokonywania oceny ryzyka zawodowego i zagrożeń zdrowia i życia oraz podejmowania właściwych działań adekwatnych do zaistniałych sytuacji w pralni.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie pracownik pralni chemicznej nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Zatrudnienie w zawodzie operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów oferują m.in.:

• pralnie w ośrodkach usługowo-wypoczynkowych (np. hotele, sanatoria),
• pralnie szpitalne,
• pralnie przemysłowe,
• prywatne zakłady pralnicze,
• pralnicze punkty obsługi klienta,
• komercyjne konsorcja pralnicze.

Operator urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów może również prowadzić własną działalność gospodarczą i świadczyć usługi z zakresu prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów.

Kształcenie

Obecnie (2018 r.) w ramach systemu kształcenia zawodowego w Polsce nie przygotowuje się operatorów urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów.

Kształcenie dla młodzieży oferują branżowe szkoły I stopnia w zawodach pokrewnych (szkolnych): operator urządzeń przemysłu chemicznego oraz operator maszyn w przemyśle włókienniczym. Natomiast kwalifikacyjne kursy zawodowe (dla osób dorosłych) w tych zawodach mogą prowadzić:

• publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
• niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
• podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Kwalifikacje właściwe dla wyżej wymienionych zawodów pokrewnych potwierdzają Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Szkolenie

Szkolenia i kursy dla operatora urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów organizują m.in.:

• pracodawcy w ramach wewnętrznych szkoleń lub przyuczenia do zawodu (dla kandydatów do pracy i pracowników),
• instytucje szkoleniowe,
• przedstawiciele producentów maszyn, urządzeń pralniczych oraz środków piorących,
• uczelnie wyższe,
• stowarzyszenia i organizacje branżowe, np. Stowarzyszenie Pralników Polskich, Stowarzyszenie Włókienników Polskich.

Przykładowa tematyka szkoleń dotyczy:

• nowych technologii czyszczenia chemicznego,
• nowych technologii w przemyśle chemicznym i środków piorących,
• kontrolowania jakości procesów czyszczenia i gotowych wyrobów,
• oznakowywania i pakowania gotowych wyrobów.

Wynagrodzenie (2018 r.) operatora urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów jest zróżnicowane i wynosi od 2500 do 3500 zł brutto miesięcznie.

Poziom wynagrodzeń:

• w przypadku stanowisk fizycznych wynosi od 2500 zł do 3000 zł brutto miesięcznie,
• w przypadku stanowisk kierowniczych (np. brygadzista) wynosi od 3000 zł do 3500 zł brutto miesięcznie.

Poziom wynagrodzeń uzależniony jest od:

• zakresu obowiązków pracownika,
• doświadczenia zawodowego,
• sytuacji na lokalnym rynku pracy,
• rodzaju pracodawcy (prywatny, publiczny),
• regionu Polski,
• wielkości aglomeracji,
• formy zatrudnienia (umowa o pracę, własna działalność gospodarcza),
• nasycenia rynku usługami,
• renomy zakładu pralniczego,
• koniunktury na rynku pracy.

W zawodzie operator maszyn i urządzeń do prania, prasowania i chemicznego czyszczenia tekstyliów możliwe jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier i dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób:

• z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych (05-R), która nie wyklucza stania i chodzenia, w tym samodzielnego przemieszczania się po zróżnicowanym terenie,
• z niewielką dysfunkcją kończyn górnych (05-R), która nie wyklucza wykonywania bardziej precyzyjnych czynności,
• z dysfunkcją narządu wzroku (04-O), jeśli posiadana wada jest skorygowana odpowiednimi szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi, które zapewnią ostrość widzenia,
• słabosłyszących, głuchych i głuchoniemych (03-L), pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniej pomocy technicznej oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy np. pod kątem możliwości percepcji sygnałów alarmowych.